Laimi Khrihfabu tthennak kong

Laimi le Buu Tthennak   Buu thennak kong biaruah hawi: Hi kong hi kan Miphun ah a tlung cuahmah mi harsatnak nganpi pakhat a si caah kan ceih zongah ceihphu a si. Chin miphun hi Lei Khuaza continent (4) ah kan phan cang. Kan phanhnak poah ah bu thencheunak hi harsatnak fakbik (crisis) a si zungzal. Kan ton lonak ram le hmun hrimhrim dawh sawh awk a um ti lo cu!   Zei huaha lo ah kan pa le pipi thinlung kan i hliamkhuai sual dih. Lam ton hmanhah kan i chon ti lo. Rian kan tuanti kho lo tikah dawtnak a zor i, Miphun zor chuknak rangbik ah a kan hruai luh. Thazaang derbik ah a kan chuahtertu a si ko. AIDS zawtnak hri bang a karh thluahmah i vawlei kan culpi dih. Doctrine kan ti theu nain cheukhat cu kan doctrine hmanh kan hrilhfiah kho lem lo. Doctrine ngei lem lo zongah kan i then thiam ko. ZBC zong Associations (28) bak a phan cang, ti a si. Hi ruangah bu thencheu timi hi Lairam kokek (natural) umtuning ruangah tiah kan puh ko ne lai maw? Kan puh a si ahcun hmailei Lairam Lairelnak Sangbik (Chin Legislative Assembly) zong hi pungsan maw kan kalpi ne hnga? Chin Forum tialmi Fift Draft Chinland Constitution zongnih a zulh tak cang mu!    Buu kan i thencheunak zoh tikah step by step in kan kal hi hmuh khawh a si. Minung thongkhat hrong kan phanh ah buu (10) hrong a chuak. Thonghnih hrong a phanh cun Peng le Tlang ah kan lut i tamtuk buu a chuak manh cang. Thongnga kan phanh ahcun a khua khua in kan chuak i, buu relcawk kan si ti lo. Cucu tulio Mizoram, Delhi, Malaysia, US, Australia ah kan hmuh mi te hi a si. Cheukhat cu chiatthat zohkhenhnak ah buu kan dirh i a tha, nain a pawituk ton nakcu kan 'khua' le 'peng' level hronghrang ah kan i za khim i,  Lairam pumpi (national level) cu kan mah ta kan ruat ti lo. Cu ruangah Miphun tuanrian ah miphun dang nih tluk awk tha ti lo tiangin a kan lonh lengmang.   Salai Joel Ling nih Laimi upa a nih a nih timi minung (50) renglo I Tonnak (interview) a tuahmi cauk chungah Rev. Dr. Simon Pau Khan En chimmi nih ka lung a ka tongh ngai mi cu Khrihfabu kan tam chin lengmangnak a ruangbik hi 'kan tonmi harsatnak (problems) phisinnak ah kan hman' a ti. Mipi pumhkhomhnak lian MBC, ZBC hnaah General Secretary rian lengah miphun tampi i cawhnak MIT ah Principal hna a tuanbal caah a chimmi hi a pemh ngai rua, ka ti. Nain ka lung dii a riam thlu deuh lo. Zeidak ka chungah a tangmi a um ko. Kan thisa ah thencheunak thinlung hi kan pawi chih sual hnga maw ti hna hi ka ruat theo.   Thanchonak kan ram a um lo tikah pehtlaihnak (communication) a chia tuk mi hi thencheunak a ruangbik a si kho maw? Than Tlang um nih Paletwah cu chim hlah, Matupi hmanh kan chankhat ah hmu lo in kan nunnak a liam ko.Pehtlaihnak a har deuh caah a si. Cu pawl ruangah thencheunak a chuah theu hi a si kho maw? Lam tha seh law, zing bazar kalnak men long a hlatmi Hakha le Falam kong hna kan buai peng theu ko hi.  Hi ruangah Chin Miphun kan zapi huap Miphun pa (national father) auh ding setsai kan chuahter kho rih lo hi, a si hnga kho maw? Thanchonak a um tikah kan dam te kun hnga maw?   Kum 100 Khrihfa cu kan tling diam cang. Nain thencheunak cu kan kal tak kho hlei lo. Laimi biaknak lei kan pa deuh a simi hna Rev. Dr. Sang Awr nih ZBC President ka tuan chungah ka hmuhmi cu chunglei ngai in kan i dawt khawh lo mi hi a si, tiah Kawl Cozah le a ruahnak (policy) capar ah a tial. Rev. Dr. Hre Kio nih CBFA Civuipi ah Laimi buu hi lengluang kan chuahmi ka zoh tikah ka thin a phang deuh theo ko, a ti. Rev. Dr. Pau Khan En nih interveiw an tuahnak ah Lairam hi mahte uknak nawl hmu uh sih law kan buaibik cem ding mi cu rualremnak (unity) le peng le tlang tanhnak (localism) kong hi a si lai, a ti. Lairam hmailei kong ruahah Biaknak lei kan pa le pipi cheukhat an mitku a thaw kho lo, mangchia an manh theo ko in a lang. Ram riantuan taksa lei kan pa le zong a si ko lai.   Cu tlukin kan Chin miphun caah tihnung mi harsatnak nganpi a si ko ahcun zeitindah kan tei khawh ne hnga? Laimi kan pa le thithruainak tangah November 2010 ah GCCF dirh ding hna hi kan dam deuhnak a si kho lai maw? Tribal Reconcillation Program (TRP)timi cu maw kan thok colh ko ne lai? Options dang a um kho ti maw? Buu le Buu, minung le minung i fonh hi a harbikmi kan tonmi cu a si bik rua lo. Thinlung i fonh hi a si.   Kei cu hi harsatnak nganpi chung chuahnak caah hnabeiseinak nganpi pakhat ka ngei. Cucu kan Chin mino thangthar hna thinlung ah a si. Miphunpi chuahnak caah the biggest challenge issue pakhat ah tuchun ni thokin khuaruah hram an thok cang ahcun kan miphun nih kan tei caan a phan te ko lai tiah ka zumh. Miphun hruaitu kan ti theo mi hna hi miphun zapi huapin a pumkhom khotu, rualremnak a tuahkhotu hna hi an rak si theo ton ko rua. Cucu thangthar mino hna liangcung ah tuanvo nganpi in ai hngat timi hi tuchun kan ceihmi nih a langhter khun ko rua tiah ka ruah.   Upatnak he, Van Van Source: From: Salai Van Lian Thang <vansalaicinzah@yahoo.com> Subject: Re: [Lai Forum] Laimi krifa bu tthennak kong To: LAIFORUM@yahoogroups.com Date: Sunday, September 5, 2010, 3:06 PM ------------------------------ "Serve with gladness"

Mizoram Hlasak thiam VanLal Sailova nih Chinmi kong a chimmi

Ramkip um unau hna, Aizawl khua chung chuah mi news paper pakhat ah, Australia i thla hnih le a cheu Pathian thawngttha chim ah a kal i a rak tlung than mi, Mizoram hlasak minthang VanLal Sailova biachim mi an vun ttial.. Ka rel ve tik  ah ka lung a ka suk ngaingai caah Australia a um mi kan unau hna le Vulei cungkip a um mi kan unau hna nih nan theih ve ding ah ka rak thlah mi a si. Mizoram hlasak minthang VanLal Sailova cu Australia ram Melbourne, Brisbane, Adelaide le Goldburn khua hna ah thawngttha chim in thla hnih le a cheu a um hnu ah August 3, 2010 ah Aizawl khua a rak phan tthan. Aizawl aphak hnu ah news agency pawl nih interview an tuah i a bik in a chim mi 3 le, Laimi ( Chin ) hna kong hi biatak te in a chim, a chim mi pathum hna cu   ( 1 ) Vulei cung pi hi khuacaan a kik le a lum ai thlen tuk cang caah, Australia cozah pi nih cun thingkung le ram kha a dawt tuk i ttha te in a zoh khenh, thing kung cin an uar ngaingai i, a zohkhenh kha an huam chinchin a ti, kan nih mizo tu cu, a cin  cu kan huam nain a zohkhenh kan huam ti lo a ti.  ( 2 ) Australia ram ah cun a cozah nih mipi zulh ding in a tuah cang mi dan le dun ( zulh ding ) phunghram pawl kha an zapi in an upat i an zulh dih a ti, a zul lo mi tu cu hrem le dantat kha a fak ah an ruat lo, an ngaithiam ve hna lo a ti.  ( 3 )  Ei le din ah an thiang hlim tuk i, a cozah hrimhrim nih mipi ngandam nak ding caah ei le din an zuarnak hmunhma le dawr hna zong ah a zoh fel  ( check ) lengmang a ti.. Kan laimi ( Chin ) mi kong he pehtlai in a chim mi cu, Australia ka va phan i, kan Chin unau hna an fel zia le an lungthin a tthat zia le micung ah dawtnak an ngeih zia ka hmuh tik ah, ka rak ruah mi he cun ai lingtalet ee a ti, mizo nundawh  timi nunzia hi an sin in ka hmuh e a ti, Malay ram an um ah khan cun, an khua le an ram a si lo mi a si caah an mah le an mah hmanh i phuhrung ngai te in ttihttih phangphang in an um nain, a tu an umnak ding taktak le a mi le a sa an sinak taktak an ram le an khua ah cun, mikhual cung i dawtnak an ngeih zia le an lungthin taktak kha a lang dih e a ti, mikhual an dawt zia le a bik in Pathian rianttuan tu hna cung ah bawmhduhnak le pekchanh nak an duh zia le an tuah ser zia zoh tik ah ka khuaruah lei a har i, ka upat tuk hna , ka tiahzah tuk hna  ti. Biakinn pumhdih ka kut an ka tlaih tik zong ah kutlawng in tlaih sawhsawh an duh bak lo i, thilken laksawng te te he an ka dawtnak mithmai kha fiang te in ka hmuh e a ti, an inn ka va len kai tik zong ah cu tthiamtthiam a si a ti..Keimah cunglanwg zong ah si lo in, Midang khual le Pathian Thawngttha chim tu hna hrimhrim cung ah dawtnak an ngeih zia le bamwhchanh an duh zia kha fiang te in ka va hmuh hna e a ti.  Ramkip um u le nau hna, Mizoram ah kan laimi a um mi dihlak hi a buaktlak tuaktan  nak ah cun ting 2 leng hrawng an si lai tiah ruah a si.  Kan lai (Chin) mi hi kan harsat ruang le kan cozah tthatlo ruang ah mizoram ram ah hi zatzat kan um ve tik hna ah, a ttha mi tampi an um lak ah mittha lo tam pi an rak um ve . A caan caan ah No 4 ruang ah tlaih mi, zu zuar ruang ah tlaih mi, Cycle fir le a dangdang sualnak tuah ruang ah thangchiat nak a tam ngai tawn , khi tik ah kan laimi (Chin) mi dihlak mithai bi in kan ning a zak tawn. A tu ah Mizoram hlasak minthang Vanlal Sailova nih kan lai mi (Chin) unau hna lungput dihtak le an tthat zia kha mizo mipi theih ding in a vun chim tik ah mizo mipi lungthin ah rian a ttuan ngai i, mizoram um kan lai (Chin) unau hna zong kan hmai a hngal i, kan i lawm tuk hringhran, a bik in Australia ram a um mi kan lai unau hna nan cung ah kan i lawm tuk hringhran, A luan cia mi kum hna zong ah, USA um kan unau hna sin ah Mizo hlasak minthang Dahuhi  nan rak zohkhenh nak le nan rak dawtnak kongkha  Daduhi nih Mizoram mipi sin ah a rak chim ve tik ah mizo kan unau hna lungthin ah tampi rian a rak ttuan, Cu lawng a si rih lo, Malayram um kan lai unau hna zong nih Malayram a rak in tlawng mi  Hlasak thiam  Spi le MiMi hna nan rak dawt nan rak zohkhenh nak hna kha a laka a si hrimhrim lo...Aizawl khuapi le mizoram um nan lai unau hna caah Direct in a si lo zong ah indirect in nan kan bawmh le nan kan cawisan bak a si ko.. Ramkip um kan unau hna nan umnak khua le ram cio ah duhdim nunnak nan rak ngeih kawh cio nak hnga le nan lai unau hna caah nan si kawh tawk in nan umnak hmun le hma cio in kan lai nunphung le dawtnak nan rak langh ter mi kha Vulei cung hmunkip a um mi nan unau hna nih a tthat nak kan rak tem cuahmah ko ti hi kan philh piak hlin hlah uh.. Nan cung ah lawmhnak chim bu in,, Aizawl le Mizoram um nan unau hna ai awh in TZLian Aizawl   Source: From: thang lian <thangzalian7@yahoo.co.in> Subject: [Lai Forum] Kan hmai hngal ko. To: "lai miphun" <laiforum@yahoogroups.com>, "bawi nu" <bawinu@yahoogroups.com> Date: Saturday, August 7, 2010, 9:37 AM   ------------------------------ "Serve with gladness"

Krifabu Upahna Sinah Nawlnak

Biaknak rianttuan upa hna sin ah nawlnak From: Ngun Cung Lian <nlian@indiana. edu> Subject: [Lai Forum] Krifa bu Upahna Sin ah Nawlnak To: laiforum@yahoogroup s.com Date: Sunday, August 1, 2010, 8:10 AM   BIA HMAI THI: Kan ram uknak a that lo ruang ah kan miphun thong  tampi cu vawleicung ah ramtha bik le ram nuam bik, ram rum bik le ram thanchobik tiah theih mi ram pawl: USA, Canada, Australia, New Zealand, Germany, Norway, Denmark, Switzerland, Czek Republic, Japan, S. Korea etc etc hna ah zalong te in le dan le dun ning te in khuasaknak nawl pawl kan hmuh khawh i, kan ngah khawh i, kan um cio hna. Hi bantuk in kan hmuh khawh mi hi chuahpi mi covo "rights" si lo in pek mi vo "privilege" a si hi kan philh tawn i, kan miphun chung ah hawikawm cheu khat cu harnak kan ton cuahmah. Buainak kan ton cuah mah. NAWLNAK: United States Department of Homeland Security tang i a um mi, Executive Office for Immigration Review (EOIR) ah hin Contract Interpreter tuan awk ah full time in ka rian tuannak hna nih a kan sianh caah kum 2 hlei Part-time in ka tuan. US Immigration Courts ah Case tam ngai holh ka leh piak hna. Asylum, Adjudication, Deportation, Adjustment etc tiah case a phun phun in a si. Hi bantuk in EOIR ah holh kan leh mi kong hna hi a leng lei ah chuah pi lo awk a si i, chuah pi ah cun, thong thlak khawh ka si. Cun, ka manh can te ah Indianapolis Marion County Superior Court ah hin holh ka leh piak tawn hna. A can can ah ruah lo pin in US ram chung in Criminal Court i, riantuantu hna nih phone in a kan auh i, "zong fak te in holh ra kan leh piak ko" tiah a kan ti i, holh ka leh piak mi hna zong an um rih. Hi bantuk i, EOIR ah siseh, Indiana Court ah siseh, US Criminal Court dang dang hna sin in holh ka leh piak hna lio ah ka ton mi hna hi ka ruah than leng mang tik ah hi ca hi tial a  herh ko tiah Lai Forum hawi kawm hna sin ah ka tial mi a si i, a leng lei ah chuah pi lo awk ah kan nawl hna. USA and LAWS: USA cu vawleicung ah a thang cho bik, athawng bik, thil ti khawh bik, le zei lei poh ah a sang bik tiah ti mi ram a si ban tuk in, vawlei cung ah Law a tam bik a ngei mi ram zong an si ve. Federal Union a si bantuk in US Federal Law a um, State Law a um, County Law a um, District Law a um, Municepal Law a um, Township Law a um, Neighborhood Law tiang a um rih. Cu tik ah USA ah Refugee/Asylee sinak in khua a sa mi si hna u sih, US Citizen a hmuh cang mi si hna u sih, kan zulh hnga ding law hi a tam tuk ti mi kan theih aherh na in, kan theih tawn lo. Mirang nih an ti mi cu "Ignorance of Justice, No Execuses" an ti. Asullam cu "Katheih lo ruang ah ka palh sual" ti ruang ah ngai thiam awk kan si lo. Palh ah cun palh man pek a herh. Theih le theih lo ruang ah luat khawh a si lo.  USA lawng a si lo. A cung lei i, ka tar lang mi ram vialte hi Law lawng te a khat mi ram hna a si dih. Law lawng te a khat na in, law a zulh mi an tam tuk caah an than cho. NOTHING FOR GRANTED: I fah sak awk a si lo. Tubo, Namtawng, Pauhpia, Hreitlung etc hna chiah tak i, Malaysia in siseh, India in siseh, Thailand in siseh, Mexico in siseh, ka dang hmun dang in siseh, a cung lei kan tarlang mi vawleicung ah a thancho bik mi ram a phan mi lawng te kan si ko. Minung 10,000 reng lo kan phan cang i, mah chung ah hin Tubo le Namtawng tlaih lo in, kan ram ah paw a cawm khawh mi, a nung khawh mi hi (minus one percent) hmanh an si lai lo. Tawka hnawhnak Tissue Paper a hmuh bal lo mi le a theih bal lo mi, Electric mei a hmuh bal lo mi le a hmang bal lo mi 100 ah 90 reng lo kan si ko lai. Kan mah sual le palh cu a si lo. Kan ram uk tu pawl an santlai lo tuk le an that lo tuah ruang ah a si. Cu bantuk dir hmun in a nung mi hna nih vawlei cung ah a thancho bik mi ram pawl kan phak tik ah "Shock" kan ngah. A um zia, a nun zia, a tuah zia, zei zia, kha zia kan thiam ti lo. Kan si ning kan i philh. Kan duh poh in kan tlawng leng. Kan duh poh in khua kan sa. Kan duh poh in kan holh. Adongh chuak mi cu "Buainak, buainak, buainak le buainak" a si. Vawleicung ah ram tha ram nuam, le zalawng mi ram tiah kan hmuh mi ram hi vanram in a rak tla mi a si lo. Vawlei tang in a chuah mi zong a si lo. Minung nih thazang, fimnak, rumnak, pekchanhnak, dawtnak etc hna he an serh mi a si. USA ram a than cho khawhnak caah, USA ram an dirh ka te in ni hin ni tiang kum 300 hlei US miphun hna nih Tax an pek leng mang i, US Highway ah 70 mph in motor kan mawnh khawh mi a si. Hi bantuk in "Priviledge" kan ngah khawhnak caah minung zeizat nih dah kum zeizat chung an rak tuan ti mi kan philh. "Nothing for Granted" ti mi hi kan philh. IMMIGRATION LAW: Ramdang kong cu ka chimh khawh lo na in USA a phan mi kan miphun (Chin miphun) tampi hi Immigration Law kan buar caah kan ram ah kuat than awk kan si cang. Kuat cang mi zong an um. Kuat awk ah thong ah chiah chung mi zong an um. Immigration Law cu cawng lo ah theih awk a tha mi Law a si lo. Cawn a herh. Theih aherh. Buar ah cun, tuar a si ko. Cu e, kha e ti a ngah lo. Midang nih an ra lai i, a kan cawn piak lai lo. An rian atam tuk cio. Kan mah nih kan mah te in kan cawn a herh. A thiam mi le a theih mi sin ah kan hal a herh. CRIMINAL LAW: Lai Forum ah Refugee le Asylee "mai mai" a si ko mi Laimi nih Multi Billion Business a si mi le Kum 8,000 hlei mi nung nih an rak din cang mi Zu kha "doh" kan i timh. Ni chuak zong a si lo. Hrut tu a si. Kan doh khawh lai lo. Kan tei fawn lai lo. Kan tuah khawh mi te pakhat a um. Zei ruang ah Zu din kan thiam lo timi a hram kan kawl i, Zudin thiam tu kan i cawn piak khawh. Zu a um caah, Zu he aa pehtlaih mi Law zong an tuah. Mi phun dang hna cu, Zu an din ko na in, Zu he aa pehtlaih mi Law kha buar lo te in, Law nih a sianh mi chung te ah zu an ding. Kan nih "Un-civilized and un-legalized" world in a ra mi hna cu, Zu long kan theih i, Law kan theih ti lo. Cu ruang ah kan buai peng mi a si. Beer um 2 na din dih hnu ah kan inn leng lei ah kan chuak in kan thil ngeih a si lo mi zapi caah serh mi hmun "public place" ah kan um ah cun "Public Intoxication" tiah tlaih khawh kan si ko. Zu rit tuk i, taw le lu zong i theih lo. Luak le au khuang zong a herh lo. Zu kan din cang. Kan thi chung ah, kan tak chung ah zu a lut cang. Kan inn chung te ah kan um lo. Zapi um kalnak "Public Place" ah kan um. Sual a si. Tlaih khawh a si. Thong thlak khawh kan si. KAN TONG BIK MI - DUI/PI Kan miphun karlak ah a lar ngai mi bia a si. Driving Under Influence of Alcohol or ...... ti a si. Zu kan tak chung ah a lut cang i, zu thawnnak rian a tuan cang hnu ah Motor kan mawngh tik ah, kan mah nunnak caah harnak kan i pek khawh lawng si lo in, midang ca zong ah harnak kan pek khawh. Minun nunnak (kan mah nunnak le midang nunnak) tiang kan thah khawh. Kan dong ter khawh tiah an ruah caah, DUI hi sual ngan ngai ah an ruah. Misdemeanor hmanh ah an chiah lo. Felony ah an chiah mi a si. Minung nunnak a lak piak mi hna, Lainong mi hna sual phawtnak tlung in sual phawt a si. Asinain, kan miphun nih cun zei kan rel lo. DUI in Convicted kan si i, 365 days plus 1 minute (convicted) kan si sual ah cun, Immigration nih kan inn ah an ra lai i, Van te ah a kan khumh lai i, thong a kan thlak lai i, Immigration Judge hmai ah kan chuah lai i, kan ram ah a kan kuat te ko lai timi hi kan theih lo. Kan hngalh lo. Theih zong kan i zuam lo. Theih duhnak lun thin zong kan ngei lo. TAH CHUNHNAK - EXAMPLES: Mi no te pathum cu Barr ah zu an ding ti hna. An mawngh naw hnu ah inn ah an tin. Inn an tin lei ah Motor Accident an tong. Thingkung a mah te in a dir ko mi tluk lak in an su. Seatbelt an in khih lo caah, fak ngai in an i khong. Midang nih an hmuh i, Palek an auh. An rak ra i, Sizung ah an kuat hna. Sizung ah an thi chung ah Zu an hmuh. Driver cu DUI in sual phawt a si. A dang pa hnih cu Public Intoxication in sual an phawt. Biaceihzung (Court) an kai. Driver nih Lawyer a hlan. Lawyer nih a kong a hal i, a chimh hma sa bik mi cu "Na van a tha tuk. Palek hna nih an in zong fak i, "Attempting to Manslaugter" (Minung thah na timh) tiah sual ani phawt lo" ti a si. Zei caah tiah, na Motor chung ah a thu mi minung pahnih kha hma an pu ti a si. Tih a nung ning? Mi pakhat cu mitha ngai a si. An inn pa Mirang nu fanu (kum 10 tang) mi te nih an inn ah a leng tawn. Nikhat cu mah ngakchia nu te a khuk cung ah a thut ter i, lente aa celh pi lio ah ngak chia nu i anu nih a hmuh i, Palek a auh hna. Sual an phawt mi cu "Child Molestation" "ngak chia nu, kum tling lo mi kha ningcang lo in a tongh" tiah thong an thlak. Child Molestation cu USA ram ah cun Felony a si caah, Kawlram ah kuat awk tiang a si. Lai mi inn pa an um. Tlawngval ve ve an si i, zu an ding ti hna. An bia an i theih thiam lo in Mi ngan deuh pa nih pa hme deuh pa kha a kut in athongh. Pahme deuh pa a hawi pa nih Palek a auh i, Palek an ra. Mirang holh an thiam ve ve lo caah, zei tin thil a si ning an theih lo. Palek hna nih Inn leng ah rak chuak u an ti i, an chuak ve ve. Inn leng an um lio ah an zapi te in cingcik he an khih hna i, Public Intoxication in an tlaih hna. Mihme deuh pa kha Mirang holh thiam seh law, Mingan deuh pa nih a ka thongh a ti lai i, Mingan deuh pa kha thong kum tampi a tlai lai pin ah Mivuak le thongh cu Kanram ah kuat awk tiang i a si mi sualnak a si. Mah zong cu an thei lo. MIT CAW NIH MIT CAW LAM CHIMH: Cu pin ah a pawi ngai hawi mi cu, theih lo mi "Ka chimh mi na lung a fiang maw" tiah bia hal tik ah fiang lo bu pi in "ka fiang" ti mi khi a si. Hi bantuk in theih fiang lo mi ruang ah mitampi cu kan sual lo mi, sual phawt kan tong cang. A bik mi Holh leh tu nih holh leh thiam lo, holh leh piak mi zong nih theih lo mi fiang lak in hal duh lo ti ban tuk ruang ah a si. US Constitution nih USA ram ah dan le dun ning te in a um mi hna poh poh cu, Constitution Rights a pek hna. Cu rights hna cu theih a herh. Asi na in, Constitution a um lonak ram (Burma Ram), Human Rights pawl Constitution nih khamhpiaknak a umlonak ram i a ra mi kan si tik ah, Constitutional Rights na ngei timi Biaceihtu (Judge) nih a kan chimh mi zong kha Holhlehpiak tu tampi zong nih i fiang lo a si i, holh lehpiak mi zong nih i fiang lo a si. Tah chunnak ah: DUI ruang ah tlaih mi pawl hi Court an phan i, Judge nih "Felony Class (D) or Misdemeanor Class (A) in sual phawt na si." Holh leh piak tu nih Felony zong a theih ve lo i, Misdemeanor zong a thei hlei lo. Class A, B, C, D zei dah a dang ti mi zong a thei hlei lo. Judge nih "Felony Class C - in sual phawt na si i, ni zero in kum khat, zero dollar in thong khat" tiang dan tat khawh na si" a ti. Holh leh tu nih Judge chimh ning te in Felony Class C a ti ve i, holh leh piak mi pa zong nih Felony cu zei dah a si ti mi a theih ve ti lo. Na fiang maw a ti tik ah ka fiang tiah a leh. US Constitution ning in na ngeih mi rights pawl a ti i, rights a ngeih mi 12 cu rang taktak in a chimh than. Ignocent until proven guilty, due process of law, right to remain silent, right to call witness, right to question the witness, jury trial, right to appeal etc etc a chimh than hna tik ah holh leh tu tampi zong nih hi hna hi zei dah a si ti mi i fiang hua ha lo bu an leh piak hna a si than. Cu tik ah sualnak a tuah tak tak lo mi mi cheu khat zong sualnak ka tuah ko tiah a chung lei rights an ngeih mi vialte hi hmang lo in an um i misual tiah dantah cang mi "convicted" minung ah an i cang. Holh leh piak tu hna nih "Probation" sul lam thate an theih lo i, "Probation" ah chiah na si an ti. Thonginn ah mi an tam tuk caah, "Probation in thla 6 na um lai i, tuah a herh kan ti mi pawl na tuah lai i, fel te in na um ah cun, na case hi a dih lai" tiah Judge nih a ti mi kha mi tampi nih cun "Probation" in chuah kha ka case a dih tiah an ruah i, probation an thlah ni zan lei ah hawi le nih muikhumhnak an tuah piak. An tin lei ah Palek he an i tong i, Public Intoxication he tlaih an si. Thaizing ah Court a phan than tik ah Probation an pek mi case vialte a nung than dih pin ah Public Intoxication nih a chap chih tik ah, Class A Misdemenor in Class D Felony ah atla. Class D in A Felony in convicted si cang mi hi cu, USA umnak zong sungh awk an si. A RUANG KAWL KAN HMANG LO: Mi nung nih zei thil kan tuah poh ah a ruang a um. Sualnak kan tuah zong ah a ruang a um. Thil tha kan tuah zong ah a ruang a um. Bawi Zisuh kan zumh  mi zong a ruang a um. Zisuh kan zumh hnawh chanhnak a ruang hi um hlah seh law, zei ruang ah dah Krifa cu kan si hnga? A fiang mi a si. Zu ding lo mi mi tam pi nih Zu ding mi hna hi neh sawh ngai a sit awn. Asi na in, Mirang le Minak, miphun dang zu a ding mi hna cu kan neh sawh fawn lo. Mi phakar le depde ngai mi kan sit i hi kan i theih lo. Kan miphun chung in zu a ding ngai mi le a duh ngai mi kan hmuh tik ah zei ruang ah dah a si hnga ti mi kan hlat bal lo. "Gene" ti mi nu le pa nih zu an din caah maw? A kiangkap thil sin ning "Environment" ruang ah maw? Lungrawknak "Depression" a ngeih ruang ah maw? Asi lo dah a dang pa khat khat ruang ah maw ti mi kan hlat bal lo. DUI ruang ah "convicted" a si mi pawl cheu khat hi "Alcohol and Drug Treatment Analysis" an tuah ter lio ah holh ka leh piak hna tik ah, Counselors hna nih hi, Zu a ding ruang ah an tlaih mi pawl hi biahalnak questions  50 in 100 karlak an hal hna. An pi an pu chan i, zu a ding mi an si le si lo, kum zei zat an si lio ah zu an ding hma sa, zarh khat ah voi zei zat an ding ti mi hi an hal hna hi adonghnak ah zei tin zoh khenh ah athat bik ti mi hi bia an chah tawn. Cu nih a langh ter mi cu, zu a ding mi poh hi an dingnak sullam a um ti mi fiang te in a langh ter. Cu caah, zu hna kan ding ve lo le cang ka i, Thiang Thlarau mi hna bantuk in i um ter hlah u sih. Pathian hmai ah a ho hmanh mi thiang le mi tha kan um lo. Misual lawng te kan si. Kan sualnak a ngan le a hme lawng a dang. RECOMMENDATION: A, B, C, D…Z kan theihnak kum 100 hrawng lawng a si mi miphun nih, Vawleicung ah a than cho bik mi ram hna khua kan sak ruang ah mah ram a serh tu hna bantuk i zei poh ah kan si colh tinak a si lo. A kan zawng fak in kan um ve mi te a si ko. Civilized kan sinak hi a tawi te mi miphun ka si tik ah, modern civilization ah a kan hmuh sak tu thil tlawmte lawng kan theih i, cu lak ah kan theih bik mi cu Biaknak "Church/Congregation" hi a si. Cu caah, Church hi a hmang zia kan thiam ah cun, thlarau ca lawng si lo in, kan nunnak ca tiang ah a san atlai khawh mi a si. Zei caah tiah, mi dang nih Church leng lei in an hmuh khawh mi, an theih khawh mi, an lak khawh mi thil le fimnak, thiamnak, hngalhnak hna hi kan miphun ramdang phan mi tampi nih kan thiam rih lo. Vawlei cung ah Law atambik mi ram le Law tang ah mirum le sifak, mi hrut le mi fim zampi umnak ram pawl ram 10 hlei ah khua a sa mi kan si caah, Church lei in hruaitu hna nih "You and the Law" ti mi hi Church Members pawl an theih khawhnak lam serh piak a herh. You and American Law, You and Canadian Law, You and Australian Law, You and Japan Law, You and Germany Law, You and …. Law tiah kan umnak ram kip ah Law zulh lo zei tluk dah a pawi ti mi hi kan thluak ah siseh, kan taksa ah si seh, kan ruh ah siseh, kan thahri ah siseh, thir khenh in khenh chih kan herh. Pastor le Krifa Upa hrim hrim nih kan Krifa bu chung ah a ho dah DUI in thong atla, a ho dah Child Molestation in thong a tla, a ho dah, Public Intoxication ruang ah an tlaih, a ho dah mi he a vuak ruang ah an tlaih etc etc, kan theih a herh. Zei caah tiah, kan theih hna hnu lawng ah, zei ruang ah ti mi a sullam kan theih piak khawh hna lai i, zei tindah kan bawmh khawh lai timi a lam kan kawl khawh lai. "Zu din sa ei kan tam ngai e" ti mi bia hna hi cu "Responsibility" a ngeih lo taktak mi mah thatnak lawng aa hmuh mi hna bia a si. Krifa bu hruaitu kan si tik ah, thlarau lei lawng a si lo, taksa lei tiang in i pha zo kan herh. A cung lei i, recommendations ka pek mi te pa hnih hi Refugees/Asylees hna nih kan dirh mi Krifa bu hna nih tuah khawh hna u si tiah ka duh ngai. Zei caah tiah, Greencard or Permanent Resident Status a ngah khawh ti hnga lo ding mi, Pu Than Shwe uknak Burma ram ah kuat than hnga ding mi, Naturalized Citizenship a ngah khawh ti hnga lo ding mi, Criminal Records ruang ah rian tha deuh te zong a tuan khawh ti hnga lo ding mi le a dang thil tha tampi tuah khawhnak a sungh hnga ding mi hna ka hmuh hna tik ah, ka lung a tha lo. Zei hmanh le tuah piak khawhnak ka ngei fawn lo. Cu caah, kan miphun nih kan ngeih chun mi institution pakhat te lawng a si mi Church/Congregation hna i, hruai tu hna nih ra kan hruai u law, a cung lei in recommendation ka tuah mi te hi cu ra kan tuah piak hram ko u. Taksa atlau ah cun, thlarau zong a tlau beh ko. Thlarau atlau lawng ah taksa a tlau mi a si lo. "Prevention is better than cure" an ti mi hi a tak tak ah hmang i timh hna ko u sih. Upatnak he: Ram Cung Thang Pa (Ngun Cung Lian) Indianapolis/ Bloomington ------------------------------ "Serve with gladness"

Chin Mipun hi kanmah tein aa uk khotuk mi kan si

Kanmah Chinram tein aa uk khotuk mi  kan si Pu Lian Uk   Carelmi u le nau hna:                 Tlangval pawl akahalmi an umcaah arelduh ve mian umbiaahtiin ka vunthlah mi asi. Laimi hi vuleicung kan khuasak nak kong ah Pathiansin hal le thlacam kan herh ngai hna. Zeicah tiah vuleicung kannunchung kan miphun le kan ram runven ve ding hi Pathian nih ttuanvo a kan peek ve ning asi. Biaknak rian ttuan minih ramuknakkong ah Pathiansin thlacam kantuah ah a ttha lai lotihi Bible caning zong ah asdik lodeuh ko laity hikanzumhning asi ko. Baibal ca hlun 1Samuel 8:4 hrawng khi rel ding hrim kan si. Chinmiphun cu vuleicung miphun pakhat in nunphung he holh he ramri hmanh ah vuleicung independent ram tam pinak kau fiang ngai in a ngeimi kan si. Asina in Chinmiphun nih kan Chinmiphun a kan uktu Chinmiphun cozah kan ngei hna lo. Miphundang pi Kawlcozah kut tawi ukmi miphun in chan zeizat dah kan tan rih hnga. "Chan zeizat maw vailian nih an kan pen, ramzung ceuter kho tu val nan um rua lo, akan peng tir siangpahrang (Mirang siangpahrang)  chan lio bang khuaza kan Laimi lungfak hna runn tang ah"  ti hla khi ruat hmanh u. Baibal ca hlun 1Samuel 8: 4 chung khi nan rel ah cun, miphundang cio nih a uk tu hna an mah miphun  siangpahrang an rak I ngeih cio. Asi na in Israel mi phun nih an miphun le ram a uk tu hna anmah Israel miphun siangpahrang an rak ngei lo. Cucaah Profet Samuel sin in Pathian sin ah Israel miphun nih miphundang cio bantuk in kanmah Isreal miphun le ram akan uktu ding ah Israel miphun asimi uktu  Siangpahrang hung kan pee ko tiah thla an rak cam an rak hal nakkong aa ttial nak ca cang asi. Mahka cun Pathiannih a phungchimtu hna zongnih ram uknak le ramhraui nakkong thlacam ding le biachim ding ttuanvo a peek nakhna asi ve.  Cu caah Pathian nih  Israel miphun theng te a si mi Saul  le  David cu Isreal miphun le ram uk tu ah siangpahrang in arak peek hna. Cu ve bang in Chinmiphun atlawmbik za ah 80% nih kan mi lu rel tam u tuk nih Krifa mi Pathian Baibal azummi Krifa kan si. Cucaah Pathian thimmi kan si ti achim duh mi Chinmi tampi an um cang. Cucah Chinmi phunnih Chinmi miphun ram le Chinmiphun a uk tu Chinmiphun theng te dirh mi uktu cozah kan ngei lo hitheihdih mi asi. Asina in kan Pathian biaknak  Krifa biaknak le kan Chinmi phun hrawh akan rawimi Kawl ralkap cozah kut tawi hrem nak kan tuar lio ah hin Chinmi Krifa Pastor le hruaitu vialte nih Chinram le Chinmiphun uk tu Chin  ram le Chinmiphun minungthengte in dirh mi Chinramkulh cozah Pathian nih akan peek ding cu thla nan kan campi ding atu lio ah Chinmipi nih hlam le duh bikmi a si.  Kan Pastor vialte le Krifa bu hruaitu vialte atu nak fak in Chin miphun le Chinram uktu Chinmi pinih thimmi cozah tling ngeihding thla camnak atu nak fak in kan hruai sawh u.  Apiang thar mi Chinmiphun Krifa vialte nih nan piantharnak cu Chin miphun thimmi uktu ttha Chinmi theng te ngeih ding caah Chinmipi he hmunkhat te ah hman cio ding duhpi ngaimi asi.  Kan pastor vialte le Krifa phungchimtu vialte nih 1Samuel 8:4 Bible cacang hi Chinmi kaa kip sin ah sermon kan tuah piak hram u ti I duh pingaimi asi. Minungpakhat nunnak caah food=rawl, clothes=fenh- aih  le shelter=umnak inn   aherh bik ti asi. Cubantuk in  rampakhat dirh nak ah land = ram le vulei,  labour =rian ttuantu rammi, le  capital = ahramvorh ding  ngeih hau a si ti asi. Cubantuk asi tik ah Chin miphun nih Independent ram tampi nak akau mi ram le vulei 14000 Sq miles cu Chinmi phun nih kan ihum lio mi ramri fiang a ngeimi miphun pakhat kan si minihzeizongte tlam atlinter khawh mi asi. Vulei cung ram le miphunvialte nih cubantuk vial land, labour and capital cung hngat in an ram le an miphun kha  an miphun thiamnak fimnak he an ser siam khawh cio dih khi a si. Chinmiphunzong nih hi kan ingeihmi hna landm labour and capital hinkanramle kanmihun tunmer ding fimnak thiamnak angei kho mikansi hitete tamtuk langhter hau lointheihdih mi asi. Atu ah America ram khuasa Chinmi cheukhat nih sau an um rih lo na in thiamnak fimnak an ichap khawh ning khua an ruah tik ah Amrica ah kan ttuan tluk in kan Chinram ah ttuan u si law atu nak in kan ram ah kan rum deuh lai atimi thil thei hmanh an hung um ngai cang. Cucaah kha hlan lio kanmahte kan i-uk  kho lai maw ti ruah nak kha hlenthoi nak asi ti  ruah hrim hrim a hau  cang.  Cubantuk cun vuleicungmiphunram vialte ahram an idomh nak dih asi. Politics kong ram huncho nak economics kong fak pi in thiam I zuam chin hna u si. Labour cu Chinmi cu rian a ttuan zuam ngaimi 70, 000 minung zah kan umti asi. Capital ah kanvu lei le kan minung thazang picu capital bik ahkan ingeih tthiam I, adang aherh rih mi capital cu a kan ttanpi mi an um tik ah kum tampizong in vuleicung hunchonak ca ah tuah mi bank te hna ah miphundangleramcion ih anicawi chungbantuk cio in I cawikhawh mi a um mi a si fawn.  Ramuk nak le ramser nak kong ca tampi rel ah cun hinak in fiang deuh chin chin in hi kanttialmi ca tlang kar lak ah tampi relkhawh theihkhawh rih asi. Hi bantuk kong nan a hal mi an um caah hibantukkong aa tialnak ram ihruai ning le ramchung uknakser ning an ttialmi ca uk arel zuamngai mi nan si ding theih khawh ngai asi. Cubantuk ca uk nanrel tik ah hika ttial mi nak fiang chinchin in theih chinchin khawhnak asi.                Cu-ti thil um tuning asi caah Mirang kai hlan ah  Lairam/Chinram cu mizei miphundang hmanh nih rak uk lo mi mah le uktu cio te he Chinmi pipu kokek biaknak phungzulh tti dih cio in mah le uktu cio he arak I ukmi cu kansi.  Kawlmi phun le India miphun he miphun aa dangngai mi khat lo miphun pakhat ve  mah te in aa uk mi an si lio ah Mirang nih an rak chimm hna. Fawite in an tei khawh ve hna lo ruang ah Chinram uktu bawi he remnak Mirangnih an rak tuah . Cu rem nak tuah ning ah ah an mah le an uknak cio in Lairam uk tu hna nih an I uk khawh tthan ding biakam an ser. Cu Mirang le chinmi uktu an biakamnak cu Chin Hillls Regulation 1896 upadi ah an rak ttial. Cu upadicu chanthar ah Chin miphun le chinram uknakphunghram hmasa bik asi. Cuupadicu kasnhmangti lona in Librasry tampi ah an um rih. India miphun le Kawlmiphun he aadang mi le mah uktu te he arak I-uk dih mi kan pipu hna nih anrak si ruang ah cu upadi he cun  Kawlmi le India mi he cawh lo in adangte in a rak I uk mi kan si fawn. Cucaah a mah a chan khantuak cio tik ah hlan lio in miphundang nih uk lo in mah te in chan le za arak I uk mi cu kan rak si. Kawlram bupi Independence hmuh ka in Chinram upadi sertu le Chinram cozah rak um hna seh law atu ni hin ni nak hin alet tampi in kan hun cho ding khi alam a umtuk mi asi. 1968-69 lio ttial mi Chin lu-nge akyan pee ca khi khawika maw hoikom sin in Nyeinchansua a ttu Shin twe ne htaing ye wa- dah hmah ….(ttah ttih yah ttwe)  ti mi ca uk cahmai P.166-236 chung ah Kawlca in rel khawh asi. Cu cacu nan rel ah cun Chinram kulh caah a dang te in Chinramkulh upadi sertu le Chinramkulh cozah arak um lo ruang ah zeitluk in dah Chinramkulh kum 60 reng lo chung sungh nak a ngantuk hringhran  ti hi theih khawh nak ngai asi. Kan pupa nih hi Laimi kokek biaknak phung an zumh ning in an rak I uk tik ah thih ri nunri in tuahchia timi zumh mi hi an rak ngei. Biadang in kan ttial ah cun,  kanpipu biaknak ah phungbuar paohcu thih ri nunri in  chiat asi ti arak zum mi kansi. Cucaah phung le phai zulh hi aduh ngaimi miphun  kanrak si I, atuchanzong ah upadi bia hi Chinmi nih azul kho ngaimi kan si. Cucaah phungser mi upadi hi a upat le azul ngaimi miphun kan si. Cucaah kan Chinram in  kan mipi nih kan thim mi hruaitu hna upadiser tu phu nih upadi anser mi cu Chinmi mipi nih tthatuk in  azul mi kan si caah daite in  aa uk kho mi kan si zong theih khawh asi. Chinram nih India ram, Bangladesh ram le Kawlram kar lak milu tam bik nak ram hna kar ah a um mi ram sinak nih chaw leh chaw hrawlnak  hmun ttha ngai asi mi nih thiltam pi aser khawh. Haka/Falam/Tedim /Matupi Mindat Kanpetlet/ Paletwa khua ah mitam nak bik hmun Haka asiah cun Pyidawtha hrawng ah dor atuah mi nih inn hlan an duh ngai mi sullam bantuk khi a ngei mi asi. Cu  longsi lo in  India ram Ganges Brahmaputra nelrawn vulei le Chindwin  Irrawady nelrawn vulei kar lak a ummi tlangcung ram a si mi nih Europe ram Germany lei le Italy lei karlak nelrawnpa hnih kar lak a um mi Switzerland ram um nak hmun he aa lo ngai mi ram kan si.                Switzerland ram a la mi nih Europe ram vialte tei nak an tuah khawh caah Europe ram vialte nih Switzerland ramcu a ho hmanh nih raltuk in  lak lo mi ramkarlak thlak neutral ram ah kan ser lai ti Europe ram vialte nih hna tlaknak an rak ser phah mi asi. Cu caah Chinram a um hmun hrim hi mahte in iuknakcaah chawlehchawhrawlnak le ralhau ttha ngai in aa chawngmi ram asi mi nih hin mah lerasmte in aa ukkhomi a nungkho mi ksansinakhi a langhter mi asi. Hitiasica zong ah chanle za miphundzang nih ukmi arak si lo I, vulecung a uknakni atla kho lomi Mirang long nih anrakchimm I remnak inral anrak deih ter hi asi. Curuahnakcu Chinrzamcaah a umpeng mi asi. Mah le ram kulh chung thilchuak mi leng in rambupi nih ngunkhuai le tangkalut a hmuh mivialte cu ramkulh vialte nih mah le ramkulh cio ah iphawtzamh ding a um. Cu caah Indiaram ah Mizoram khi an ram in thilchuak a um lo na in anramuknak ahramdomhnak asimi land labor le capital a um micu Indiacozah nihanhnamio caah mit hmuh in thilchuak tia umlotiang ah khi an ramkulh cozah le ram kulh upadi atuah mi an ingeih bantuk khi vuleicungkaa kip ah a um mi asi. Tu hlan vialte Chinram kulh upadiser tu le cozah kan rak ngeih lo. Cu  caah ramkulh cozah dot sang ngai mi in Chinramkulh a hunchonak ding ramkulh cozah wunkyi level  in  planning tuah mi kum 60 reng lo chung arak um bal lo. Cu  ruang bik ah Chinram cu ahar ngai mi ramkulh ah aa chuah hi asi. Zeicah tiah Chin ram kulh chung cozah rianttuannak kha Chinramkulh cozah wunkyi ti bantuk a um lo. Cu caah Kawlmi nih an Kawlram chung  in an thimmi hna Kawl wunkyi nih Chinramkulh chung cozah rian ttuannak vialte kha anmah Kawlram ca wankyi an ttuanbu in Chinram wankyi rian ding kha an kemh chihnak long in an rak ttuan. Kawlwunkyi pawl nih le Chinram ah um balcu chim lo, Chinramkulh aphan bal lo mi long te an si. Cu Chin ram a phan ballo mi hna Kawlmiphun wuanktyi  nih Chinram kong nawlsang bik an vun kan ngeih hnawh khia si. Cucaah Kawlmiphun  wunkyi longte nih Chinram chung cozah rian cung ah nawlsangbik ngei an hun si nak cu zasi. Cu Kawl wunkyi hna nih an phanh bal lo mi Chinram fingtlang nunning adih umnak in  an thei hrim hna  lo I, theihding zong an izuam hna lo. An rian asi ca sawh ah a phungmen tlangrian thawh in Chinramkulh kong kha zei hmanh tthadeuh she ti ruahzuam lem lo in kum 60 reng lo chung Kawlwankyi nih Chinram cu daipa thlang lo in a kong a philh in an philhchel hmanh a um ding khi asi. Chinram caah an ttuan mi a um lo caah ni hin ni Chinram cu ramhar ngai ah aa can hi asi. Cu Kawl wankyi pawl nih Chinram ca ah zei hmanh ttha tthi in an ttuan lo mi kan hmuh tik ah Chinram in Chinmipi nih cu Kawl wunkyi hna cu thim mi an si  hoi lo. Cu  caah kan duh ti hna lo ti in rian a ttuan lo mi Kawl wunkyi pawl kha  phuah khawh nak lam zong Chinram in thimmi wunkyi an si lo caah thim lo khawh ding lam zong Chinmipi nih an ngei hna lo.  Cu ti Chinram ca ah zei hmanh an ttuan lo ruang zong ah Chinmiphun nih Kawlwunkyi pawl phuah khawhnak lam kan ngeih lo kha Kawlwunkyi hna nih an theih tuk mi asi fawn. Cucaah  Chinmi an har zong ah an kan phuah khawh lem lai maw ti in an duh salam chinchin in an um zong ah Chinmi nih zei hmanh ti khawhnak democracy phung zong ah a lam kan ngei hna lo. Cu hrim ah cun Kawlmi phunkut tawi ah Chinmi phunpi an kan uknak afian biknak cu asi. Cucaah hi ti hunchonak tuahpiak lo in lo-tlau te hna seh ti an rawi bia zong asi kho mi ngai in ruah khawh asi. Zeicah tiah kanmah Chinram kulhte in aa uk kho mi kan si mi afiang ko na in ramkulh cozah dirh khawhnak nawl an rak kan pek lo tik ah duhsah te in lo-ral hna seh ti rawinak tu asi. An kandawt caah ramkulh in idirh  ding an kan peek duh  lomi asi lo ti theih khawh mi tuk asi. Ankandawt lo caah kanherh ngaimi kanmahramkulhte in zeimawzat tlangtling iuk khawhnak ramkulh cozah I dirh naknawl an kan peek duh lo asi ti in lak ding tu asi ter khi a si. Kanmahramchung ahmash ramkukhte in  iuk khote ding tiin Panglong ah kan pupa minthut mi hi kan ipalh ko rua ti ruah nak a hung mang ngaimi asi kho cang.  Atu 2008 uknakphunghram chinchin ah cun Chinmi nunphung le ca holh kong hmanh Chinmi nih upadi iser khawhnak nawl an pee rih hoi lo. Amin long Chin Sate, Chin State government, Chin State Legislative Assembly ti Chinramkulh, Chinram upadiser tu, Chinram cozah tiban bantuk hlennak longte in a min long an bunh sawhsawh an ser   sawhsawh I ataktak ah upadi sernak nawl cu bantuk in Chinmi holh le Chinmi nunphungkong hmanh Chin State Legislative Assembly nih upadi an ser khawh lo mi cu rawk kho te hna she ti rawinak rap chiah kanh mi tthiam le hlen nak bia long cu asi rih hoi ko. Ralkap nawl long te zulhding in 2008 uknakphunghram cu ttialmi asi ruang zong ah hi uknak phunghram 2008 cu Kawlmiphun a si lomi miphun vialte hrawhdih le atu Kawlrambupi chung area 60% akau mi Kawlmiphun asilo mi miphun ram vialte kha  chuh dih in an mah Kawlmiphun an ram ah an ser lio nak uknak phung hram asi hi lungfiandih hrim a hau mi asi. Hiti Chinram chuhdih nak atuah mi Chinmi phuncaah harnak aa thuat leng mang tik ah atu Kawlralkap uknak chinchin nih Chinram micung hremnak fawituk in an vun tuah khawh hi asi. Cu ruang ah mah le Chinram ah  um kho ti lo in ramleng ah tlik le zam nih Chinmi cung a phak hi cu-hlan vialte an mirawi nak aphichuak asi. Cu caah kanmahte kan iuk kho lai maw ti thin lung tiang Laimi cheukhat lak ah a ngeimi vun um  zong hi hi bantuk thin lungngei hnaseh ti an mirawi nak nih aserr mi ruah nak an si dih hna. Independence hmuhcan lio ah ram rian khelnakkong tling in Chinmi nih rak theih rih lo asi mi kha Kawlhruaitu nih rawinak ding can ttha ah anrak lak bantuk khi a si. Cu caah Ram khelrian arak thei mi Kawlhruaitu nih Chinram ca ah a ttha kho ding  uknak bawmh lo in a hlen lei in an rak hlen hna a si tipuh awk ngai in ramkhel rian athiam mi hna cuchan lio ramhruaitu hna klha puh awk  in a umter hna tu khi a si. Asina in U Ne Win le a hnuzul ralkap pawl nih mipi thimmi Kawlrambupi cozah kut in hriamnam hmuah chih in uknak nawl an rak chuh hlan can te ah hin Chinmi phun le tlangcung miphun ram hna nih duhdim in mah le ramkulh chung cio ah i-uk khawhnak federal uknakphung in rambupi uknakphunghram ttial tthanding kha Democracy phung azulmi UNu le Kawlmiphun democracy a ttanh mi nih remh an rak timh ko. Cucaah atu ah  democracy a ttanh mi Kawlmiphun he ttang tti in hi ralkap uknak in ttialmi 2008 uknak phunghram hi rawk ding cu democracy a ttanh mi Kawlmi phun le tlangcung miphun vialte ttang tti in tuah hrim ding ruah mi asi cang. Cu ti tuah khawh ding alam ttha bik cu 2010 thimnak ah mee zung ah kallo in mee peek lo hrim ding bik hi asi. 2010 thimnak mee nanpeek ah cun cu tlangcung miphun vialte ci hmih nak hriamnam in ralkap cozah nih lih le hlenthawinak in kanfeh ter an ti in an tialmi uknakphunghram kha kanci hmih nak ah hmang ko u ti mah in thah ding ci hmih ding ah hngawng va chit tluk khi a si. Thahding hngawng cik ding ah cun a ho mikel nih dah an  va chit duh lai! mizei hmanh an va ichit duh lai lo.  2010 thimnak ah aa thimding aa timh tuah mi democrscy kan ttanh ati mi vialte nih achung in kan ttuan khawh lai ti an i ruah mi khi thawngchung va luh khi a si ko. Thawngchung in zei dah an tuah khawh ti ding a um. Ralkap MP pa khat nih civil MP pathum paoh kha sual an kawlpeng hna lai. (Parliament members 440 ah mipi thim lo mi ralkap  ttuan lio 110 an um mikhatiduh mi asi.)  Parliament chung bia an chimi kong ah an kan tlai kho lo ti an iruat hnga. Asina in Parliament chungbia an chim mi cu tleih cia khih cia in 2008 uknakphunghram nih a chiah cia cang hna. Parliament chung ah ralkap duh lo mi a bia an chim mi ruang ah ti in an itleihter hna lai lo. Asina in Parliament leng ah sual nak an kawl piak hna lai i thangchia hmui hru ngai in tleih khawh mi tuk an si. Cucu pumpak in nun ning nuamnakngao ngeih chiah an pek hna lai I, cu kaltakding an siang lai lo I, zei hmanh an tuah ngam lai lo. Thanshwe nih a nawlngeih nak a hmunh ding a hoi le ralkap bawi vialte arawi nak hna kha khawi maw ah kan ttialmi rakrel te u. Arelcangmi zong nan um lai. Kha bantuk longte kha an hman te lai. Nan mah ramkulh te in uknak hmun nan ngeih ahcun nan ram ah zei a chuak lo ti an rak hlen khawh hna caah ni hin ah cu hlen nak bia nih a har ngai mi ramkulh ah Chinram kulh akan ser mi hi asi. Cu caah hlanchan ramkulh cozah kan rak ngeih lo ruang ah a har ngaimi ramkulh asi hi ichinchiah ding ngai asi. Cuti inchinchiahnak philh ti lo in cumaw kanduh hnga ti hacang rial in Chinram kulh upadiser tu le Chinramkulh coza a um I mah le ramkulh chung ah mahte in iuk khawh mi wunkyi hta-nah vialte Chinmipi thimmi hruaitu nih Chinramcozah a ummi ramkulh a chuah khawh hlan lo chimpeng relpeng doh peng ding asi hi atuchan Chinmi mino nih mahle liang ah ikhin ding hrim a chan a hung phancang. Damte in, Lnk. Source: From: Lian Uk <lian1@verizon.net> Subject: [Lai Forum] FW: [SFNA] Chin mipun hi kan mah ten kan ni uk kho hnga ma? To: chinmiawi1@juno.com, blessedzomi@yahoogroups.com, LAIFORUM@yahoogroups.com, metkhuabo@yahoogroups.com, Rungcin@yahoogroups.com, "'Paw Win Maung Lian'" <amglian@yahoo.com>, po_jonah@yahoo.com, YCCF-International@yahoogroups.com, chinworld.info@gmail.com, chinuniversityalumni@gmail.com Date: Sunday, July 25, 2010, 8:57 AM ------------------------------ "Serve with gladness"

Laikhal Sibawi Pu Khi Mang

A gifted Medicine Man (Laikhal Sibawi Pu Khi Mang) I wish I know this person a little earlier. My recent trip to Indiana is spiced up with many new tips that I would want to share with everyone  I meet. Before I begin, I want to tell you about my own previous experience so that we all can have a better understanding of what I have to share. Back in Malaysia, about 7 years ago, my boss (Punjap Indian)  was about to go for spinal disc surgery which might cost him about 15,000 Rm and 8 months for his recuperating period. Just before the operation was due, his friend told him that there was a traditional medicine man who was gifted for all kind of bone problem. My boss didn't waste his time to see that man. It took him just two mornings.... .. and his schedule for hospital and all other arrangement were canceled because he was absolutely back to normal. Another one. My two children have severe sensitive skin problem because they are allergic to all kind of meat and diary product. I recently brought my daughter to Rockville hospital for her routine dental cleaning procedure. When the nurse by the name of Gloria saw my daughter's skin problem, she gave me a telephone number. She said " your daughter has the same problem with my two children, I have that problem for 16 years and I met all skin specialists in the country but to no avail. I finally met with a Chinese Traditional Doctor in Virginia and there...... all my worry and burden were relieved immediately. My two children are OK now. So you better quickly see him ...." I follow whatever she says. It is true, perfectly true that they are not allergic to many things they were allergic to before. I wish I could share with everyone who has the same problem with us. And now, a man by the name of Khi Mang is heard as coming to Washing DC area. He is gifted for many unknown health problem that many hospitals do not really know the answer. He was a paramed for KIA, and CNF for many years. Most of his traditional skills seem to transcend from a Chinese Medicine Man while he was with KIA. Not only with his naturally gifted talent, he also learned and achieve some Traditional, Natural, and Medicinal  degrees such as N. D, MD  (herbal) and whatnot. And now.. this gifted person is coming... here. In fact, one of my neighborly friends is in Laurel hospital now for kidney problem. Her body has been swollen for weeks. Doctors are not really helpful at all up to this point. I hope to see what we expect in a few more days..... By Hluanku pa   Source: From: Salai Bawi Uk Thang <cbthang@yahoo.com> Subject: Re: [Metkhuabo] Damlo zaw-fak damh thiam ara lai To: Metkhuabo@yahoogroups.com Date: Wednesday, July 21, 2010, 9:25 PM   ================= Life is like a book, everyday is new pages

Zu cu Khap ding a si lo, Doh ding tu a si

Zu le Mizoram: Laldenga hmuhning le Chin miphun (Khap ding a si lo: Doh ding a si) By: Salai Van Lian Thang Lai minih internet biaruahnak ah 'ZU' kong voi tamnawn ceih a si cang. Naite Feb 2010 ah Bangkok ah pumhkhomhnak a ngei kho ramkip Laimi mifimthiam hna nih 'Zu' cu kan miphun a kan hrawktu ralnganbik pakhat ah an pawm. Tha tein an purhdah hnuah chim dawh in a lang. Than Tlang ah an khap. CNF zongnih an khap theo. Hmun dang zongah khap duhnak a fak. Lairam Cozah thar nih buaipi ngaimi biahnok a si lai cu a fiang cang. Rampumpi zalonnak a um chinchin tikah buaipi ngaimi biatung a si i, Zu kongkau ah Biaknak le Cozah, Biaknak le mirunnphu biahmuhthiam a har ngai te ding a lo. Mizoram hi zalonnak State puitling a hmuhnak kum (20) hlei a si cang i kan nunphung le kalphung aa khat dih ngot caah an ton cuahmah mi harsatnak khi Chin miphun zongnih kan ton ve te ko hna lai. Zu kong kan buai lai, ramrian kong kan buai lai, zungrian kong kan buai lai, lothlawh kong kan buai lai, ramri kong kan buai lai, khuafonh kong kan buai lai, buailulh in kan hnok ngai caan a phan te lai. Cucu a ram minih kan ram kha kan mah duhning muisam keng tein remhthan/siamthan kan duh caah a si i hrialawk a tha lo mi an si ko hna. Kan hnu lei in tuchun tiang Mizoram nih Zu kong an buaipi ning hi cawnawk tha tete an um. Khap le khap lo kongah mi fimthiam pawl can saupi an i si. Bia fakfak zong an hmang. Tadinca in ca an i chuah hnawh. Miruunphu bukhat le bukhat an i do. Biaknak le Cozah an i al, khuaci an hmuihnik deng lengmang kha a si. Cu vialte biacuhnak phichuak cu Zu khapnak phung' The Mizoram Liqour Total Prohibition Act 1995' Mizoram Lairelnak Sangbik a simi Mizoram Legislative Assembly pi nih a hun ser phut mi hi a si. 20th Feb 1997 in Mizoram ah cu upadii cu a nung i tuchun tiang khi a si. MLTP Act nih Zu zuar, Zu phorh, Zu ser, Zu chiah/neih, Zudin, a khap dih. Mizoram pem Lai minih riansang kan tuan khawh lo caah cu phung cu kan buar bik ton in a lang. Sihmanhsehlaw, cu nih Lai, Mara, Chakma Distict Council (3) a huap loh. Mizoram a ummi arm forces pawl rawleinak hna an canteens le messes ah hmannak a khap loh. Cucu Than Tlang ah biaknak nih an khap, Ralkap/ Police nih an zuar than bantuk in, Mizoram ah MLTP Act a tlolh tonnak pakhat cu upadii nih a huap lo mi hmunhma in duh poah cawkawk/ din awk a chuak than tung mi hi a si. Zu khapnak phunglam tuanchuaktu le tlamtlintertu ah Cozah tangah ' Excise Department' pakhat an dirh. Vuanci pakhat tangah Zipeng commissioner pakhat nih a hruai hna i, officer tampi, staff tampi he zung an thu i an cawl. Zu ding an tlaih hna, zu zuar an hrem hna, zu phor dan an tat hna, zu ser thong an thlak hna i, Mizoram luhchuahnak hauka le kutka kipah zuphor check lengmang, tlaih lengmang a si.Mizoram ah huham a ngei ngaimi 'Central Young Mizoram Association' nih Cozah cu a bomh. Zu cu fak ngai in an khap, i tuk i hremnak a fah caah, i thah i nawn sualnak tiang a chuaksual pah lengmang. Bu huham ngei ngai an si caah tazacuai thiam zong an si ton lo i cu ti cun bia a dai thai lengmang. Cheukhat nih 'Licence to kill' maw nan i pek tiah i sawi le i doh a um peng. Kum (10) leng kal hnuah, cheukhat nih 'Zu khap cu a hlawhcham diam' an ti, cheukhat nih a hlawhtling an ti ve thiamthaim. Biaelnak a dong kho lo. Sihmanhsehlaw, zu khap ruangah sualnak rate 'crime rate' cu tangpi ah a tla ngai veve ko na in, zu a um lo tikah Mino nih sichunh, sidin in an tang than i, mino tampi an nunnak a liam. Rank sangsang, Vuanci pipi, Officer lianlian fa le an tam khun. Hi lam hi kan Chin miphun zong nih hmailei kan zulh te lai lo ti khawh cu a si lo. Zu a that le that lo kong i el len cu sullam ngei lo a si i, zeitindah hlawhtling tein kan doh/hrial khawh deuh lai titu ruah a hau mi cu kan si. Zu nih mi pumrua thatha, mifim mithiam fawite in an lu a kan lak piak, innchungkhar phaisa a ei, inchungkhar a hrawh, mithah lainawn a tamter, mi rualban lo, ngaktah lakfa, sifak a chuahter, ngandamnak a hrawh pinah kan nunzia a niamter i, mi phundang mit ah 'uncilvilized people' tiah rang taktak in a kan kalpi pengtu pakhat cu 'Zu' hi a rak si peng ko. Din zia thiam ti i, hnuah dinzia thiamlobik ah i chuahthiam, ngandamnak ti i, ngamdam cu chim lo, thihnak tuah a kan hruai peng. Cucaah kan mifim thiam hna nih kan miphun ralnganbik an timi hi a si ko cang rua. Laimi nunphung le zu pehtlaihter cu kan duh hrimhrim lo. Zu dingmi miphun ti cu kan huat ngai lai na in Zu cu kan miphun chungah ai ciahnak a thuktuk cang ti cu elkhawh a si lo. Zu an kan dohpinak cu Siangbawi te chan in a rak si cang. Purpit ah a phunphun in kan i cawnpiak, innchungkhar ah a phunphun in kan i chimhrin i, 'hrai chung ah sen hirhiar in a um mi zu khi va zoh hlah' timi Bibal cangzong khuaza lamkam ah kan tar len ko hna. Sihmanhsehlaw a phichuak cu kum tampi kan kal hnu zongah kan tuchun ni tiang kan Miphun ralnganbik a si thiamthiam rih ko mi hi a si. Cucaah Zu cu kan miphun nih zeitindah kan hmuh lai i, kan kalpi lai? Mizoram bantuk in maw kan buaipi ve lai? Cucaah ruah a herh ngaimi cu kan miphun nih 'zu' hi zeitindah kan hmuh lai i, zu hi zeitindah kan kalpi lai, timi hoih lei tu hi i ceih tha a si i, i fiangpup lo cun kan buaipeng rih ko lai. Cucaah Mizoram hruaitu Pu Laldenga, nih July 25, 1988 ah 'Zu' kong Mizoram mipi hmaiah a chimmi, leidai tangah phum si cang ko hmanh sehlaw, Mizoram ah a bia tutiang a nun peng rih. Hi bia hi tadinca ah an chuah peng i mipi thinlung ah a cam peng. Mizoram mipi nih an hmuhthiamnak' ding caah Zu' kong a rak chimmi a si nain, kan miphun zong nih tulio kan tonning zoh tikah theihtha ngai a si ve ko rua ka ruah i tlawmpal ka hun langhter. Pu Laldengah nih cun: 'Zu hi kan miphun ral a si lo, kan hawikom zong a si fawn lo. Zu hi thiltha zong a si lo.Thilchia zong a si lo, ka hmai i tikik hi la ning law, zu ah ka ruah ahcun, kan miphun ral cu a si lo ti ko? Kan hawi zong a si lo. Cucaah khua kan ruahning hi fimkhur ngai kan hau. Thil pakhat ve khi a si ko, zeidang a si lo. A thatnak le a chiatnak kong, kan ral a si le si lo kong, kan hawikom a si le si lo kong cu, kan i pehtlaih dan tu in a si, zeitin ruahnak ruangah chim len chim len in kan um mi hi cu tih a nung ngai. Cucaah a biapibik cu kan i pehtlaihnak hi a si,' tiah a ti. Cun a peh rih i, ' kan ram ah zu hi kan buapi lo, kan ram ah zu buaipi mi hi kan buaipi mi a si deuh, zu buaipi mi mi tlawmte an um, cu hna cu heh tiah kan buaipi len mi a si, zu cu a mah tein a chia lo, a mah tein a tha fawn lo,tiah a hmuhdan a chim. Cun tahchunhnak ah ' Pu Zoramthanga hi a tep zong a tep bak lo mi a sinain, hun rii taktak tuah seh law, zu kha a dik lo mi a si lo, Pu Zoramthangah kha a dik lo mi cu a si, zu a ri ve lo mi Pu Zamawia nih cun zeihmanh ah a rel lai lo, tiah a ti. Cun ' nu pakhat nih nau a um pi i, a lenkual nak ah hngakchia cu a tlu i, lungah ai khawng sual hnga, a nu nih hngakchia a lungdamnak caah lung kha, na sual tuk ai tiah a va bengh lai, hlonh diam uh sih tiah a hlonh lai, cu bantuk cun Pu Zoramthanga a khon sual ruang khan kan hlonh diam lai maw' puitling lutput he khua kan ruah a hau. Lung kan velh ruang ah khan hngakchia kha a tlu than lai lo, tizong a si pek lo i, cun kan hlonh cawk fawn tung lai lo. Curuangah hngakchia a tluk lo ding tu kha kan ruah a hau mi cu a si. Kan huat lo ding kan huat, Lungtum kha hua lo in hngakchia kha a tluk lo ding kan cawnpiak tu a hau, huattlai cu zu kha a si lo, a rit ruangah thil a tuahsual mi Pu Zoramthanga kha a si' tiah a ti. Hihi zu a thatnak ka chimmi a si lo, a si ning taktak kha ka chim mi a si. Kan ram nih a sining takin kan zohthiam a hau, tiah a chim. Zu kan duh lo kan tinak zongah hian mi dangnih a thianghlim kan ti hna seh, ti ruang te hna menmen ah, tam deuh cu kan si. Nain zu duh lo mi taktak cu kan ram ah hin biaknak ruangah tlawmpal cu an um. Nain za ah pakul long an si. Za ah sawmriat cu minih a thianghlim ka ti hna seh, ti ruang long te ah a si. Zu hi kan buaipi lo, zu a buaipi mi mi tlawmte hi kan buaipi mi cu a si, tiah Pu Laldenga nih a liamcia kum (20) ah a rak cawnpiak hna. http://zozamweeklyn ews.blogspot. com/2009/ 07/zu-chungchang a-laldenga- ngaihdan. html) Mizoram mipi nih 'Zu' an hmuhthiam nakhnga a cunglei bantuk in hmuhsak nain tuchun ni tiang an buaipi mi biahnokbik pakhat a si peng ko i Cozah thar a kaipoah ah zu khapnak na hrawh lai maw hrawh lo, ticu media pawl biahalnak nganpi a si peng i, mipi nih an theihduhbik mi a phi zong a si peng. Cuve bantuk in kan miphun zong nih hmailei pi tiang a tu bantuk in kan buaipi peng lai a fiang mi a si. Cucaah 'Zu' hi kan miphun caah a biapi mi thil ah maw kan ruah lai, a biapi tuk lo mi thil ah? Zu taktak hi buaipi lo in, a buaipi mi tu kan buaipi hna a si ve sual maw? Mi dang nih a thianghlim tiah ka ti hna seh, ti ruangah a buaipi mi hna kan si ve sual maw? Kan mah cungah aa hngat ngaingai mi pawl an si. Pu Laldengah nih cun 'Zu' cu a mah sual in a sual lo, a mah tha in a tha fawn lo, 'thil' pakhat ve menmen khi a si ko, a tongthamtu cungah aa hngat, pumpak pakhat cio kan i pehtlaih ning tu in a si, tiah a ti. Cucah 'Zu' cu vawlei cungah a rak um ve mi, thil pakhat a si ko i, Society pakhat, miphun pakhat nih kan hrial khawh lo dingmi 'thil' pakhat a si ko. Cucaah Zu hi kan miphun caah kan ralnganbik, kan miphun a kan hrawkbiktu tiah kan puh asi ahcun ' Zu cu a khap in khap phun a si lo, a doh in doh phun a si' tiah ka ruah. Zeitindah kan doh hna lai, cawnpiaknak phun in maw kan kalpi lai, zeitindah kan doh lai titu hi a lamkawl ding cu a si. Cutu cu 'ZU' kong kan ceih vevek seh kan ti ahcun ceih tha a si i, mifimthiam kan pa le zong nih, kan ral a si ah cun, an kan thokpi caan a za ngai cang. Source: From: Salai Van Lian Thang <vansalaicinzah@yahoo.com> Subject: [Lai Forum] Zu le Mizoram: Laldenga hmuhning le Chin miphun To: LAIFORUM@yahoogroups.com Cc: "Rung Cin" <rungcin@yahoogroups.com>, "Metkhobo" <Metkhuabo@yahoogroups.com> Date: Sunday, July 18, 2010, 11:39 AM ------------------------------ "Serve with gladness"